İşkencenin ve Gayrıinsani ya da Küçültücü Ceza Veya Muamelenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi

İşkencenin ve Gayrıinsani ya da Küçültücü Ceza Veya Muamelenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi

Sözleşme Metni ve Açıklayıcı Rapor
Avrupa Antlaşmaları Serisi (ETS)- No. 126.
1 (ETS No. 151) ve 2 (ETS No. 152) No’lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin 1 Mart 2002’de yürürlüğe girmiştir.
Aşağıda imzaları bulunan Avrupa Konseyi üyesi Devletler, İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına Dair Sözleşme hükümlerini dikkate alarak;
aynı Sözleşmenin, ‘hiçkimse işenceye veya gayriinsani veya küçütüüceza veya
muameleye tabi tutulmayacaktı’ şklindeki 3 ücümaddesini hatıda tutarak;
3. Madde ihlalinin mağurlarıolduklarııiddia eden kişlerle ilgili olarak bu Söleşede
ögöüen mekanizmanı işemekte olduğnu kaydederek;
hüriyetinden yoksun bıakıan kişlerin işence ve gayriinsani ya da küçütüüceza veya
muameleye karşıkorunmalarıı, ziyaretlere dayanan, öleyici nitelikte, adli olmayan yollarla
kuvvetlendirilebileceğne kani olarak;
aşğıaki gibi anlaşalardı:

Bölüm I
Madde 1
İşkencenin ve Gayrıinsani ya da Küçültücü Ceza veya Muamelenin Önlenmesi için bir Avrupa
Komitesi teşkil olunacaktır (bundan sonra ‘Komite’ olarak anıacaktı). Komite, ziyaretler yapmak
suretiyle, hüriyetinden yoksun bıakıan kişlere yapıan muameleyi, gerekli ise bu gibi kişlerin
işence ve gayrınsani ya da küçütüüceza veya muameleden korunmalarıı
kuvvetlendirilmesi amacıla inceleyecektir.

Madde 2
Herbir Taraf, bu Sözleşmeye uygun olarak, yetkili olduğu ve bir kamu makamı tarafından
hürriyetinden yoksun bırakılan kişilerin bulunduğu herhangi bir yere ziyaretler yapılmasına izin
verecektir.

Madde 3
İŞKENCENİN VE İNSANLIKDIŞI YADA KÜÇÜLTÜCÜ CEZA VEYA MUAMELENİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN AVRUPA Bu Sözleşmenin uygulanmasında, Komite ve ilgili Tarafın yetkili milli makamları birbirleriyle
işbirliği yapacaktır.

Bölüm II
Madde 4
1. Komite, Tarafların sayısına eşit sayıda üyelerden oluşacaktır.
2.Komite üyeleri, Sözleşmenin kapsadığı alanlarda insan hakları konusunda yetkileriyle tanınan
veya mesleki deneyimi olan yüksek ahlaki karaktere sahip olan kişiler arasından seçilecektir.
3. Komite’nin iki üesi aynıdevletin vatandaşıolmayacaktı.
4. Üeler kendi kişsel sıatlarıile göev yapacaklar, bağısı ve tarafsı olacaklar ve Komiteye
etkin şkilde hizmet vermeye hazı olacaklardı.

Madde 5 ¹
1. Komite üyeleri, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Bürosu tarafından hazırlanacak isim
listesinden Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından mutlak çoğunlukla seçilecektir;
tarafların Parlamenter Meclisteki milli heyetleri, asgari ikisi kendi vatandaşı olan, üç aday
gösterecektir.
Komiteye Avrupa Konseyi üyesi olmayan bir ülkeden üye seçileceği zaman Parlamenter Meclis
Bürosu o devletin meclisini asgari ikisi kendi vatandaşı olan üç aday göstermeye davet
edecektir. Bakanlar Komitesi tarafından seçim söz konusu taraf ile istişareyi takiben
gerçekleştirilecektir.
2. Arızi olarak boşalan üyelikler için aynı usul takip edilecektir.
3. Komite üyeleri dört yıllık süre için seçilecektir. Üyeler iki defa yeniden seçilebilirler. Bununla
birlikte, ilk seçimde seçilen üyelerden üçünün süresi, iki yıl sonunda bitecektir. Görev süreleri ilk
iki yıllık süre sonunda bitecek üyeler, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından, ilk seçimin
tamamlanmasından hemen sonra kura ile tayin olunacaktır.
4. Komite’nin üelerinin yarııı mükü olduğ kadar her iki yıda bir yenilenmesini sağamak
içn, Bakanlar Komitesi herhangi bir seçmden öce, seçlecek bir ya da daha fazla üenin göev
süesinin, altıan fazla ve ikiden az olmamak kaydıla döt yıdan farklıolmasıyöüde karar
verebilir.
5. Birden fazla göev süesinin sö konusu olduğ ve Bakanlar Komitesi’nin öceki paragrafıuyguladığıdurumlarda, göev süelerinin tahsisi hemen seçmin ardıdan Genel Sekreter
tarafıdan yapıacak çkilişile belirlenecektir. ¹ 1 (ETS No. 151) ve 2 (ETS No. 152) No’lu
Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

Madde 6
1. Komite gizli olarak toplanacaktır. Toplantı için yeterli üye sayısı Komite üyelerinin
çoğunluğuna eşit olacaktır. Komite kararları, 10 uncu maddenin 2nci paragrafı saklı kalmak
kaydiyle, mevcut üyelerin çoğunluğu ile alınacaktır.
2. Komite, çalışma tüzüğünü kendi hazırlayacaktır.
3. Komitenin Sekretarya hizmetleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından sağlanacaktır.

Bölüm III
Madde 7
1. Komite, 2nci maddede belirtilen yerleri ziyaretler düzenleyecektir. Devreyi ziyaretlerden ayrı
olarak; Komite şartların gerektirmekte olduğunu gördüğü taktirde, bu nitelikte başka ziyaretler
de düzenleyebilir.
2. Genel bir kural olarak, ziyaretler en az iki Komite üyesi tarafından yapılacaktır. Komite,
gerekli gördüğü taktirde, uzmanlardan ve tercümanlardan yararlanacaktır.

Madde 8
1. Komite, ilgili Taraf Hükümetine ziyaret yapma niyetini bildirecektir. Bu
bildirimden sonra Komite, 2nci maddede belirtilen herhangi bir yeri, herhangi bir zamanda
ziyaret edebilir.
2. Taraf ülke, Komiteye görevini ifa etmesi için aşağıdaki kolaylıkları sağlayacaktır:
a) Ülkesine giriş ve kısıtlama olmaksızın seyahat hakkı;
b) Hürriyetinden yoksun bırakılan kişilerin bulundukları yerler hakkındaki tüm bilgilerin
sağlanması;
c) Hürriyetinden yoksun bırakılan kişilerin bulunduğu her türlü yere, buralarda kısıtlama
olmadan dolaşma hakkı dahil olmak üzere, sınırsız giriş;
d) İlgili tarafın elinde olup da, Komite’nin göevini yapmasıiçn gerekli olan diğr bilgilerin
sağanması Bu gibi bilgilerin istenmesinde, Komite, milli hukuk ve mesleki ahlakı uygulanabilir
kurallarııdikkate alacaktı.
3. Komite, hüriyetinden yoksun bıakıan kişlerle öel olarak göüşbilir.
4. Komite, ilgili bilgi verebileceğne inandığıherhangi bir kiş ile serbestç muhabere edebilir.
5. Komite, gerekiyorsa, ilgili tarafı yetkili makamlarıa gölemlerini derhal bildirebilir.

Madde 9
1. İstisnai şartlarda, ilgili Tarafın yetkili makamları, Komite tarafından teklif olunan belirli bir
ziyaret yerine veya ziyaret zamanına karşı Komiteye girişimde bulunabilirler. Bu gibi girişimler,
yalnızca, milli savunma, kamu güvenliği, kişilerin hürriyetlerinden yoksun bırakıldıkları yerlerde
ciddi karışıklık, bir kişinin sağlık durumu veya ciddi bir suça taalluk eden acil bir sorgulamanın
yürütülüyor olması gerekçeleriyle yapılabilir.
2. Bu gibi girişimleri takiben, Komite ve ilgili Taraf, durumu açıklığa kavuşturmak ve Komite’nin
göevini süatle yerine getirmesini sağayacak düenlemeler üerinde mutabı kalmak üere
hemen yekdiğri ile danışalara girişcektir. Bu düenlemeler, Komite’nin ziyaret etmeyi
önerdiği herhangi bir şahsın başka bir yere nakledilmesini kapsayabilir. Ziyaret yapılıncaya
kadar ilgili Taraf, Komite’ye alakalıkiş hakkıda bilgi sağayacaktı.

Madde 10
1. Her ziyaretten sonra Komite, ilgili Tarafın sunabileceği gözlemleri de dikkate alarak, ziyaret
sırasında tespit ettiği vakıalar hakkında bir rapor düzenleyecektir. Komite, gerekli gördüğü
taktirde tavsiyelerine de yer verebileceği raporunu ilgili Tarafa gönderecektir. Komite, ilgili Taraf
ile, hürriyetinden yoksun bırakılan kişilerin daha iyi korunmaları konusunda gerekli ise önerilerde
bulunmak maksadıyla, danışmalarda bulunabilir.
2. İlgili Taraf işbirliği yapmadığı, ya da Komite’nin tavsiyeleri ışığıda durumun iyileşirilmesini
reddettiğ taktirde, Komite, ilgili Tarafa göüşerini bildirme imkanıı verilmesini müeakip,
üelerinin üçe-iki çğnluğ ile, konu hakkıda kamuya bir açılama yapımasıa karar
verebilir.

Madde 11
1. Komite tarafından ziyaret ile ilgili olarak toplanan bilgiler, Komite raporu ve ilgili Taraf ile
danışmalar gizli olacaktır.
2. Komite, ilgili Tarafın talep etmesi halinde, ilgili tarafın yorumları ile birlikte raporunu
yayınlayacaktır.
3. Bununla birlikte, ilgili şahsın açık rızası olmaksızın hiçbir şahsi bilgi yayınlanmayacaktır.

Madde 12 ¹
Komite, 11inci maddede yer alan gizlilik kurallarına bağlı olarak, her yıl faaliyetleri konusunda
Bakanlar Komitesine bir genel rapor sunacak, bu rapor Parlamenter Meclise ve Sözleşmeye
taraf olup Avrupa Konseyi üyesi olmayan devletlere de gönderilecek ve kamuya açıklanacaktır.
¹
1 (ETS No. 151) No’lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

Madde 13
Komite üyeleri, Komiteye yardım eden uzman ve diğer şahıslar, görevleri sırasında ve görevleri
sona ermesini müteakip, görevlerinin yerine getirilmesi sırasında edindikleri bilgilerin ve
öğrendikleri vakıaların gizliliğini muhafaza etmekle yükümlüdürler.

Madde 14
1. Komiteye yardım eden kişilerin isimleri, 8inci maddenin 1inci paragrafı gereğince yapılacak
bildirimde belirtilecektir.
2. Uzmanlar, Komitenin talimatı ve yetkisi altında faaliyet göstereceklerdir. Bunlar, bu
Sözleşmenin kapsadığı alanlarda özellikle bilgi ve deneyim sahibi olacaklar ve Komite üyeleri
gibi aynı şekilde bağımsızlık, tarafsızlık ve hizmete hazır bulunma kurallarıyla bağlı olacaklardır.
3. Bir Taraf, istisnai olarak, Komiteye yardım eden herhangi bir uzman veya başka bir şahsın,
ülkesinde bir yere yapılacak ziyarette yer almasına müsaade edilmeyebileceğini beyan edebilir.

Bölüm IV
Madde 15
Herbir Taraf, Hükümetine yapılacak bildirimleri almaya yetkili merciin ve tayin edebileceği
herhangi bir irtibat görevlisinin isim ve adresini Komiteye bildirecektir.

Madde 16
Komite, Komite üyeleri ve 7nci maddenin 2nci paragrafında atıf yapılan uzmanlar, bu
Sözleşmenin Ek’inde yer alan ayrıalı ve bağışılılardan yararlanacaklardı.

Madde 17
1. Bu Sözleşme, hürriyetinden yoksun bırakılan kişiler için daha fazla koruma sağlayan iç
mevzuat veya uluslar arası herhangi bir anlaşma hükmüne zarar vermeyecektir.
2. Bu sözleşmenin hiçbir hükmü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi organlarının yetkilerini veya
bu Sözleşme gereğince Taraflarca üstlenilen yükümlülükleri sınırlar veya bunlardan sapmaya
imkan verir şekilde yorumlanamaz.
3. Komite, 12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve buna bağlı 8 Haziran 1977 tarihli Ek
Protokoller uyarınca, himayeci Devlet veya Uluslararası Kızılhaç Komitesi temsilci veya
delegelerinin müessir şekilde düzenli olarak ziyaret ettikleri yerleri ziyaret etmeyecektir.

Bölüm V
Madde 18 ¹
1. Sözleşme, Avrupa Konseyine üye devletlerin imzasına açık olacaktır. Sözleşme, onaylama
kabul veya tasvibe tabi olacaktır. Onaylama, kabul veya tasvip belgeleri Avrupa Konseyi Genel
Sekreterine tevdi olunacaktır.
2. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Avrupa Konseyi üyesi olmayan herhangi bir devleti
Sözleşme’ye katımaya davet edebilir. ¹ 1 (ETS No. 151) No’lu Protokol hükümlerine göre
değiştirilmiş olan metin.

Madde 19 ¹
1. Bu Sözleşme, 18inci madde hükmüne uygun olarak yedi Avrupa Konseyi üyesi devletin
Sözleşme ile bağlı olduklarına dair rızalarını beyan ettikleri tarihi takip eden üç aylık sürenin
dolmasını izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girecektir.
2. Bu Sözleşme ile bağlı olduğuna dair rızasını sonradan beyan eden herhangi bir devletle ilgili
olarak, Sözleşme, onaylama, kabul, tasvip veya katılım belgesinin tevdii tarihini takip eden üç
aylık sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girecektir. ¹ 1 (ETS No. 151) No’lu
Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

Madde 20 ¹
1. Herhangi bir devlet, imzalama sırasında ve onaylama, kabul veya tasvib belgesini tevdi
ederken Sözleşmenin uygulanacağı toprağı veya toprakları belirleyecektir.
2. Herhangi bir devlet, daha sonraki bir tarihte Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben
yapacağı bir beyan ile, bu Sözleşmenin uygulanmasını, beyanında belirlediği diğer herhangi bir
toprağa teşmil edebilir. Bu toprak ile ilgili olarak Sözleşme, böyle bir beyanın Genel Sekreter
tarafından alındığı tarihi takip eden üç aylık sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü
yürürlüğe girecektir.
3. Bundan önceki iki paragraf uyarınca yapılmış herhangi bir beyan, bu beyanda zikredilen
herhangi bir toprak ile ilgili olarak, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben yapılacak bir
bildirim ile geri alınabilir. Geri almak, böyle bir bildirimin Genel Sekreter tarafından alındığı tarihi
takip eden üç aylık sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü geçerli olacaktır. ¹ 1 (ETS No.
151) No’lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

Madde 21
Bu Sözleşme hükümleri ile ilgili olarak çekince konulamaz.
Madde 22
1. Herhangi bir Taraf, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine göndereceği bir bildirim ile
Sözleşmenin feshini ihbar edebilir.
2. Böyle bir ihbar, beyanın Genel Sekreter tarafından alındığı tarihi takip eden oniki aylık
sürenin dolmasını izleyen ayın birinci günü geçerli olacaktır.

Madde 23 ¹
Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Avrupa Konseyine üye devletlere ve Avrupa Konseyi üyesi
olmayıp Sözleşmeye taraf olan devletlere:
a) Her imza işlemini,
b)Her onaylama, kabul, tasvib veya katılım belgesinin tevdi edilmesini,
c) Bu Sözleşmenin 19uncu ve 20nci maddelerine uygun olarak yürürlüğe girdiği her tarihi,
d) Sözleşmenin 8inci ve 10uncu maddelerine uygun olarak yapılan işlem hariç olmak üzere, bu
Sözleşmeyi ilgilendiren herhangi bir işlem, bildirim veya yazışmayı bildirecektir.
Yukarıdaki hükümleri kabul zımnında gereği gibi yetkili kılınmış aşağıda imzaları bulunanlar işbu
Sözleşmeyi imzalamışlardır.
Avrupa Konseyi arşivlerinde saklanacak olan işbu Sözleşme, İngilizce ve Fransızca olarak ve
her iki metin de aynı derecede geçerli olmak üzere, tek nüsha halinde 26 Kasım 1987 tarihinde
Strasbourg’da düenlenmişir. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Avrupa Konseyine üe
devletlerin her birine bu Söleşenin aslıa uygun suretlerini tevdi edecektir. ¹ 1 (ETS No. 151)
No’lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

EK
Ayrıcalık ve Bağışıklıklar
(Madde 16)
1. Bu ekin maksadı bakımından, Komite üyelerine yapılan atıflar, 7 nci maddenin 2nci
paragrafında söz konusu olan uzmanlara da şamil olacak şekilde anlaşılacaktır.
2. Komite üyeleri, görevlerinin ifası sırasında ve görevlerini yerine getirirken yaptıkları
seyahatlerde aşağıdaki ayrıcalık ve bağışıklıklardan yararlanırlar:
a) Şahsi tutuklanma veya gözaltına alınma ve şahsi bagajlara el konmasından bağışıklık ve
resmi sıfatları ile sarfettikleri yazılı veya sözlü ifadeleri ve her türlü fiilleri bakımından her türlü
adli takibattan bağışıklık;
b) İkamet ettikleri ülkelerden çıkış ve bu ülkelere dönüş, görev ifa ettikleri ülkelere giriş ve bu
ülkelerden çıkış sırasında hareket serbestileri üzerindeki her türlü kısıtlamadan ve görevlerini
yaparken ziyaret ettikleri veya geçtikleri ülkelerde yabancıların tabi oldukları tescil işlemlerinden
bağışıklık.
3. Komite üyeleri, fonksiyonlarının ifası ile ilgili seyahatleri sırasında gümrük ve döviz denetim
işlemleri bakımından aşağıdaki kolaylıklardan yararlandırılacaklardır:
a) Kendi hükümetlerince, geçici resmi görev ile yurt dışına seyahat eden yüksek seviyeli
yetkililere tanınan kolaylıklar;
b) Diğer Tarafların hükümetlerince, yabancı hükümetlerin geçici resmi görevlisi olan
temsilcilerine tanınan kolaylıklar.
4. Komitenin belge ve evrakına, Komitenin işi ile ilgili olduğu sürece dokunulamaz.
Komitenin resmi yazışmaları ve diğer muhaberatı engellenemez veya sansüre tabi tutulamaz.
5. Komite üyeleri için tam bir konuşma özgürlüğü ve görevlerinin ifasında tam bir bağımsızlık
temin etmek amacıyla, söz konusu kişilerin görevleri sona ermiş olsa dahi, görevlerinin ifası
sırasındaki sözlü veya yazılı ifadeleri ve her türlü fiilleri bakımından adli takibattan bağışık
tutulurlar.
6. Ayrıcalık ve bağışıklıklar, Komite üyelerine kendi şahsi çıkarları için değil, görevlerinin
bağımsız biçimde ifasını güvence altına almak üzere tanınmıştır. Sadece Komite, üyelerine
tanınmış olan bağışıklıklarını kaldırmaya yetkilidir. Komite, üyelerinden birinin bağışıklığından
bunun adaleti engelleyici olduğu kanaatine vardığı herhangi bir halde ve bağışıklıktan, bunun
tanınma maksadına zarar vermeden kaldırılabileceği hallerde, kaldırma hakkına sahiptir ve aynı
zamanda bununla yükümlüdür.
Not: Bu metin Avrupa İşkencenin ve İnsanlıkdışı veya Onurkırıcı Ceza veya Muamelenin
Önlenmesi Komitesi'nin resmi web sayfasından (www.cpt.coe.int/turkish.htm) alınmıştır.